Wirus zwany grypą

Grypa jest chorobą wirusową, która występuje nagle, charakteryzuje się dużą zakaźnością i gwałtownym przebiegiem w początkowej fazie. Według szacunków World Health Organization (WHO) co roku na grypę choruje 5-25% populacji, czyli od 330 milionów do 1,76 miliarda ludzi, umiera od 500 tysięcy do miliona osób. ¹

Najbardziej charakterystyczną cechą wirusa grypy jest jego zmienność, co powoduje, że co jakiś czas (średnio co 40 lat) pojawia się nowy szczep wywołujący pandemię grypy. ^{2 3}

Wirus grypy zaliczany jest do ortomyksowirusów. Zakaża on komórki nabłonka nosa, krtani, tchawicy i oskrzeli, uszkadzając nabłonek układu oddechowego.

Istnieją trzy typy wirusa grypy:

A – będący główną przyczyna infekcji, zakażający nie tylko ludzi, ale konie, świnie, norki, ssaki wodne, ptaki
B – zakażający wyłącznie człowieka, wywołujący zwykle łagodniejszy charakter grypy (choć u wielu osób występuje pełny obraz kliniczny i komplikacje jak przy grypie A),
C – zakażający ludzi i świnie, powodujący powszechne zakażenia, najczęściej bezobjawowe ³

Typ A wirusów jest dzielony na podtypy w oparciu o właściwości ich antygenów powierzchniowych:

• neuraminidazy (NA): podtypy N1 - N9
• hemaglutyniny (HA): podtypy H1 – H16

Przebieg grypy ¹

Przebieg grypy może być bardzo różny. Niektóre osoby mogą grypę przechorować, nic o tym nie wiedząc (przebieg bezobjawowy), u innych osób występować będą objawy od łagodnych do objawów o bardzo dużym nasileniu.

Groźne powikłania ¹

Grypa wbrew powszechnej opinii jest poważną chorobą i nie należy jej lekceważyć.

Niebezpieczeństwo polega głównie na możliwości wystąpienia licznych powikłań pogrypowych.

Powikłania te mogą przyczynić się do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta, zaostrzają przebieg chorób, na które choruje, a także mogą doprowadzić do śmierci. Powikłania pojawiają się najczęściej w ciągu pierwszych dwóch tygodni trwania grypy i należą do nich: zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, zapalenie ucha, zaostrzenie chorób przewlekłych (np. chorób serca i płuc). Grypa może również spowodować wystąpienie: zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia nerwów, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, wstrząsu toksycznego.

Diagnostyka, czyli szybki test na obecność wirusa ⁵

Ze względu na podobieństwo objawów klinicznych i przebiegu grypy do tzw. chorób grypopodobnych w polskich warunkach, gdy lekarz styka się w gabinecie z pacjentem chorym na chorobę grypopodobną trudno jest - na podstawie jedynie objawów chorobowych - postawić pewne i pełne rozpoznanie grypy, szczególnie w okresach międzyepidemicznych. Ważne staje się więc rozpoznanie czynnika etiologicznego, w tym diagnostyka wirusologiczna. W chorobach układu oddechowego nie występuje prosta korelacja pomiędzy obrazem klinicznym a zakażającym drobnoustrojem. Określenie drobnoustroju wywołującego chorobę grypopodobną można wykonać w laboratorium mikrobiologicznym.

Możliwe jest stosowanie szybkich testów diagnostycznych (testów skryningowych), które w czasie wizyty pacjenta mogą być wykonane przez lekarza lub pielęgniarkę. Wynik testu uzyskuje się po około 15 minutach. Wynik pozytywny takiego testu powinien być jednak potwierdzony przez inne badanie wirusologiczne (test immunofluoroescencyjny, wykrycie RNA specyficznego dla wirusa grypy (Real-Time PCR), czy izolację wirusa grypy w hodowli tkankowej).

Antybiotyki a grypa ³

Ponieważ grypa jest wywoływana przez wirusy, antybiotyki nie są skuteczne. Zarówno wysoka gorączka jak i złe samopoczucie podczas infekcji wirusowej nie są uzasadnieniem do sięgnięcia po antybiotyk, ponieważ nie zadziała on na wirusa grypy. W niektórych przypadkach może jedynie dość po zakażeniu wirusowym do namnożenia bakteryjnego - wtedy antybiotyk może okazać się zasadny.

Objawy kliniczne zakażenia wirusem grypy ⁴

U osób zdrowych objawy grypy sezonowej mogą być zróżnicowane – od przypominających przeziębienie do charakterystycznych dla bardziej poważnych chorób, takich jak zapalenie oskrzeli czy płuc, które mogą wymagać leczenia szpitalnego. U osób z istniejącymi już poważnymi schorzeniami grypa możne stanowić poważne zagrożenie.

Typowe objawy grypy:

• wysoka gorączka,
• dreszcze,
• bóle głowy,
• bóle mięśniowe,
• kaszel,
• ból gardła,
• biegunka,
• osłabienie,
• światłowstręt.

Niektóre osoby są bardziej podatne na skutki grypy sezonowej. Może ona u nich zwiększyć ryzyko zapalenia oskrzeli czy płuc, może też zaostrzyć przebieg istniejących już schorzeń. W najcięższych przypadkach grypa sezonowa może skończyć się pobytem w szpitalu lub śmiercią.

Grypa czy przeziębienie - oto jest pytanie ¹

Grypa nie jest chorobą patognomoniczną, tzn. jej symptomy nie są charakterystyczne wyłącznie dla zakażenia wirusem grypy na tyle, aby móc ją odróżnić od innych zakażeń układu oddechowego. Poza wirusem grypy istnieje kilkaset wirusów wywołujących podobne objawy.

Objawy kliniczne zakażenia wirusem grypy: Ostry początek (kilka godzin lub kilka dni od zakażenia), objawy ogólne: gorączka >38^oC, dreszcze, uczucie ogólnego rozbicia, przeczulica skóry, objawy ze strony układu oddechowego: miejscowe, takie jak surowicza wydzielina z nosa, katar, ból gardła, chrypka, suchy (szczekający) kaszel, objawy ogólnoustrojowe ze strony innych układów, takie jak wysoka gorączka, osłabienie, bóle mięśniowe, zawroty głowy, brak łaknienia, i bóle brzucha, biegunka, nudności i wymioty (głównie u dzieci), senność (szczególnie u dzieci poniżej 4 r.ż.).

Przeziębienie jest zazwyczaj łagodną chorobą górnych dróg oddechowych z objawami takimi, jak zmniejszenie drożności nosa i wyciek z nosa obfitej wydzieliny z górnych dróg oddechowych, ból gardła i kaszel. Nasilenie objawów występuje około 3-4 dnia i ustępuje w ciągu 7 dni. Poprzedzone jest niecharakterystycznymi objawami, takimi jak: bóle głowy, senność, dreszcze. Wysoka temperatura pojawia się dopiero po kilku dniach od wystąpienia symptomów zbliżającego się przeziębienia.

Grupy ryzyka ⁴

Na grypę chorują osoby w każdym wieku, ale ciężki przebieg choroby i zgony dotyczą głównie dzieci, osób starszych i chorujących przewlekle. Na szczególnie ciężki przebieg i powikłania pogrypowe są narażone osoby, u których występują takie czynniki ryzyka, jak:

• wiek > 65 lat lub < 5 lat (zwłaszcza do 12. mż.),
• ciąża (zwłaszcza II i III trymestr),
• znacznego stopnia otyłość (BMI ≥ 40),
• niektóre przewlekłe choroby (bez względu na wiek):
  • płuc (np. POChP, astma),
  • serca (np. choroba wieńcowa, zastoinowa niewydolność serca, ale nie nadciśnienie tętnicze),
  • nerek,
  • wątroby,
  • choroby metaboliczne (w tym cukrzyca),
  • choroby układu krwiotwórczego (w tym hemoglobinopatie),
  • niedobory odporności (pierwotne, zakażenia HIV, leczenie immunosupresyjne),
  • upośledzające czynność układu oddechowego lub usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych (np. zaburzenia czynności poznawczych, pourazowe uszkodzenia rdzenia kręgowego, choroby przebiegające z drgawkami, nerwowo-mięśniowe).

Leczenie i profilaktyka grypy ¹

Zapobieganie grypie i jej leczenie obejmuje zarówno immunoprofilaktykę, jak i leczenie preparatami przeciwwirusowymi. Zgodnie z zaleceniami WHO, Unii Europejskiej (UE), Centers for Disease Control and Prevention (CDC, USA) i European Center for Disease and Prevention Control (ECDC) oraz prestiżowych medycznych towarzystw naukowych coroczne szczepienia przeciwko grypie są podstawową, a także najtańszą strategią zapobiegania powikłaniom zakażeń wywołanych przez wirusy grypy.

Zalecane są także leki przeciwwirusowe, które stanowią uzupełnienie w zapobieganiu zakażeniom i opanowaniu zachorowań. Leki przeciwgrypowe nowej generacji takie jak m.in oseltamiwir są skuteczne zarówno w zakażeniach wirusami grypy typu A, a także wirusami grypy typy B.

PIŚMIENNICTWO:

1. Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy, Raport, czerwiec 2013

2. Pandemic influenza preparedness and response, A WHO guidance document, Geneva, WHO, 2009, s. 13, oraz Implementation of the international health regulations in relation to pandemic (AH1N1), WHO, 2009, s. 37 i 49.

3. Ronkiewicz P., Hryniewicz W. Najczęściej zadawane pytania na temat antybiotyków, Narodowy Instytut Leków, 2009, www.antybiotyki.edu.pl

4. Brydak L.B., et al., Polskie Standardy profilaktyki i leczenia grypy, Warszawa 2007

5. Nitsch-Osuch A., Woźniak Kosek A., Brydak L.B. Szybkie testy diagnostyczne w rozpoznawaniu grypy – wady i zalety, Int. Rev. Allergol. Clin. Immunol. Family Med., 2012; Vol. 18, No. 1